Artykuły
https://orcid.org/0009-0007-4167-7949
Artykuł stanowi diagnozę i analizę dyskursywnej zmiany w polskim feminizmie, noszącej znamiona zwrotu ku lewicowemu populizmowi i stanowiącej lokalną, ale wpisującą się w globalny trend strategię oporu wobec nieliberalnego antyfeministycznego populizmu. Zestawiam ze sobą trzy teksty, powstałe między pierwszymi Czarnymi Protestami, które wybuchły w 2016 roku w sprzeciwie wobec próby zaostrzenia prawa aborcyjnego w Polsce a Strajkami Kobiet zainicjowanymi w 2020 roku w reakcji na wyrok Trybunału Konstytucyjnego uznającego dopuszczalność aborcji z przyczyn embriopatologicznych za niezgodną z konstytucją. Wszystkie one stawiają postulaty zmiany w postaci nadejścia „feminizmu zwykłych kobiet” czy czwartej fali feminizmu. Odpowiadam na pytanie, czy takie gesty mają szansę skonstruować sprawczy pluralistyczny podmiot feministycznego lewicowego populizmu, czy raczej funkcjonują jako narzędzia dyscypliny i wykluczenia wewnątrz debaty feministycznej. Wskazuję na ryzyka związane z wdrażaniem populistycznego „feminizmu zwykłych kobiet”, a także rozważam, w jaki sposób analizowane dyskursywne przesunięcie przekształca feministyczne imaginaria i wyznacza horyzont przyszłości, o którą warto walczyć.
Adamczyk A., Grzymała-Moszczyńska J., Malińska M., Mips M., Palińska I., Stańczuk K., Tycner M., Feministyczna zmiana warty! Czas na prawdziwą solidarność, Wiadomości WP.pl, 12.01.2018, https://wiadomosci.wp.pl/feministyczna-zmiana-warty-czas-na-prawdziwa-solidarnosc-6208578687879297a.
Arruzza C., From women’s strikes to a new class movement: The third feminist wave, „Viewpoint Magazine”, 3.12.2018, https://www.viewpointmag.com/2018/12/03/from-womens-strikes-to-a-new-class-movement-the-third-feminist-wave/.
Arruzza C., Bhattacharya T., Fraser N., Feminism for the 99%: A Manifesto, New York 2019.
Baker Beck D., The “f” word: How the media frame feminism, „NWSA Journal” 10, 1998, nr 1, s. 139–153.
Bielik-Robson A., Jeśli do głosu dochodzi młode pokolenie feministek, dla których kultura prawa jest tym samym co kultura gwałtu – to mamy problem, „Wysokie Obcasy”, 3.02.2018, wysokie obcasy.pl/wysokie-obcasy/7,163229,22955969,kultura-gwaltu.html.
Cochrane K., All the Rebel Women: The Rise of the Fourth Wave of Feminism, London 2013.
Czarnacka A., Kądziela K., Rewolucja i co dalej?, [w:] Rewolucja i co dalej? Ruchy kobiece w poszukiwaniu nowych form polityczności. Raport 2017, red. A. Czarnacka, Warszawa 2017, s. 6–7.
Dobson A.S., Postfeminist Digital Cultures: Femininity, Social Media, and Self-Representation, New York 2015.
Feminizm zwykłych kobiet, Wyborcza.pl/Cojestgrane, 21.09.2017, http://cojestgrane24.wyborcza.pl/cjg24/Warszawa/1,45,460567,Feminizm-zwyklych-kobiet.html.
Feminizm zwykłych kobiet. Dlaczego jesteśmy feministkami, Kraków Culture. Karnet, 23.10.2017, http://karnet.krakow.pl/24753-krakow-feminizm-zwyklych-kobiet-dlaczego-jestesmy-feministkami.
Fidelis M., Kobiety, komunizm i industrializacja w powojennej Polsce, przeł. M. Jaszczurowska, Warszawa 2010.
Fraser N., How feminism became capitalism’s handmaiden — and how to reclaim it, „The Guardian”, 14.10.2013, https://www.theguardian.com/commentisfree/2013/oct/14/feminism-capitalist-handmaiden-neoliberal.
Garrison E.K., U.S. feminism — Grrrl style! Youth (sub)cultures and the technologies of the third wave, „Feminist Studies” 26, 2000, nr 1, s. 141–170.
Gill R., Post-postfeminism? New feminist visibilities in postfeminist times, „Feminist Media Studies” 16, 2004, nr 4, s. 610–630.
Gill R., The affective, cultural and psychic life of postfeminism: A postfeminist sensibility 10 years on, „European Journal of Cultural Studies” 20, 2017, nr 6, s. 606–626.
Grabowska M., Zerwana genealogia. Działalność społeczna i polityczna kobiet po 1945 roku a współczesny polski ruch kobiecy, Warszawa 2018.
Graff A., Angry women: Poland’s Black Protests as „populist feminism”, [w:] Right-Wing Populism and Gender: European Perspectives and Beyond, red. G. Dietze, J. Roth, Bielefeld 2020, s. 231–250.
Graff A., Coś w Polsce pękło, coś się wylało. Jak młodzi zerwali Wielki Kompromis z Kościołem, „OKO.press”, 5.11.2020, https://oko.press/jak-mlodzi-zerwali-wielki-kompromis-z-kosciolem-graff/.
Graff A., Gdzie jesteś, polski feminizmie? Pochwała sporu i niejasności, „Krytyka Polityczna”, 12.06.2014, http://krytykapolityczna.pl/kraj/graff-gdzie-jestes-polski-feminizmie-pochwala-sporu-i-niejasnosci.
Graff A., Korolczuk E., Kto się boi gender? Prawica, populizm i feministyczne strategie oporu, przeł. M. Sutowski, Warszawa 2022.
Gunnarsson Payne J., Kobiety jako „lud”. Czarne Protesty jako sprzeciw wobec autorytarnego populizmu w perspektywie międzynarodowej, [w:] Bunt kobiet. Czarne Protesty i Strajki Kobiet, red. E. Korolczuk, B. Kowalska, J. Ramme, C. Snochowska-Gonzalez, Gdańsk 2019, s. 155–183.
Hattenstone S., „I get insecure sometimes”, „The Guardian”, 8.07.2006, https://www.theguardian.com/music/2006/jul/08/popandrock.
hooks b., Teoria feministyczna. Od marginesu do centrum, przeł. E. Majewska, Warszawa 2013.
Hryciuk R., Korolczuk E., Konteksty upolitycznienia macierzyństwa i ojcostwa we współczesnej Polsce, [w:] Niebezpieczne związki. Macierzyństwo, ojcostwo i polityka, red. R. Hryciuk, E. Korolczuk, Warszawa 2015, s. 11–41.
Katowice — feminizm zwykłych kobiet, Partia Razem, 23.10.2017, https://partiarazem.pl/2017/10/katowice-feminizm-zwyklych-kobiet/.
Korolczuk E., Explaining mass protests against abortion ban in Poland: The power of connective action, „Zoon Politikon” 7, 2016, s. 91–113.
Korolczuk E., Zaprośmy do rozmowy o #MeToo kobiety, które do tej pory w niej nie uczestniczyły: pracownice supermarketów, rolniczki, emerytki, „Magazyn Wyborczej”, 2.05.2018, https://wy borcza.pl/magazyn/7,124059,23387572,zaprosmy-do-rozmowy-o-metoo-kobiety-ktore-do-tej -pory-w-niej.html.
Korolczuk E., Kowalska B., Nawojski R., Ramme J., Snochowska-Gonzalez G., Mobilizacja kobiet w latach 2016-2018: przyczyny, konteksty i perspektywy badawcze, [w:] Bunt kobiet. Czarne Protesty i Strajki Kobiet, red. E. Korolczuk, B. Kowalska, J. Ramme, C. Snochowska-Gonzalez, Gdańsk 2019, s. 17–41.
Kubisa J., Zwykły feminizm, [w:] Ruch feministyczny w Polsce a kwestia socjalna, red. E. Korolczuk, J. Kubisa, D. Szelewa, Warszawa 2017, s. 5–10.
Leder A., Czarny Protest. Andrzej Leder: sprawa Natalii Przybysz ujawniła konflikt klasowy, wywiad przepr. M. Kicińska, „Wysokie Obcasy”, 18.03.2017, http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,127763,21491678,czarny-protest-andrzej-leder-sprawa-natalii-przybysz.html.
Majewska E., Tramwaj zwany uznaniem. Feminizm i solidarność po neoliberalizmie, Warszawa 2017.
Mouffe C., Agonistyczne przestrzenie publiczne i polityka demokratyczna, „Recykling Idei”, 19.11.2005, https://web.archive.org/web/20160422065105/http://recyklingidei.pl/mouffe-agonistyczne-przestrzenie-publiczne-polityka-demokratyczna.
Mouffe C., W obronie lewicowego populizmu, przeł. B. Szelewa, Warszawa 2020.
Mrozik A., Architektki PRL-u. Komunistki, literatura i emancypacja kobiet w powojennej Polsce, Warszawa 2022.
Munro E., Feminism: A fourth wave?, „Political Insight” 4, 2013, nr 2, https://www.psa.ac.uk/psa/news/feminism-fourth-wave.
Murawska K., Włodarczyk Z., Nam się zaczęło pod dupą palić... Czarny protest w perspektywie organizatorek, Warszawa 2017.
Nicholson L., Feminism in „waves”: Useful metaphor or not?, „New Politics” 12, 2010, nr 4, https://newpol.org/issue_post/feminism-waves-useful-metaphor-or-not/.
Przybysz N., Aborcja — mój protest song, wywiad przepr. P. Reiter, „Wysokie Obcasy”, 25.10.2016, http://www.wysokieobcasy.pl/akcje-specjalne/7,156847,20861449,natalia-przyszbysz-aborcja-moj-protest-song.html.
Ramme J., Snochowska-Gonzalez C., Nie/zwykłe kobiety. Populizm prawicy, wola ludu a kobiecy suweren, [w:] Bunt kobiet. Czarne Protesty i Strajki Kobiet, red. E. Korolczuk, B. Kowalska, J. Ramme, C. Snochowska-Gonzalez, Gdańsk 2019, s. 83–117.
Rivers N., Postfeminism(s) and the Arrival of the Fourth Wave: Turning Tides, London 2017.
Rutkowski M., Nie kocham ksenofobów z parciem na szkło, „Krytyka Polityczna”, 7.03.2020, https://krytykapolityczna.pl/kraj/maciek-rutkowski-maja-stasko-polemika-linkiewicz-wolczyk/.
Schuster J.K., Invisible feminists? Social media and young women’s political participation, „Political Science” 65, 2013, nr 1, s. 24–28.
Siegel D.L., The legacy of the personal: Generating theory in feminism’s third wave, „Hypatia” 1997, nr 12 (3), s. 46–75.
Sikora A., Wolność, równość, przemoc, czyli czego nie chcemy sobie powiedzieć, Kraków 2019.
Sikorska K., Kosińska M., Against theory: Selected „Girlhood” feminist artistic practices in Poland, „Przegląd Kulturoznawczy” 2019, nr 2 (40), s. 211–228.
Spigel L., Theorizing the bachelorette: „Waves” of feminist media studies, „Signs” 30, 2004, nr 1, s. 1209–1221.
Stańczak-Wiślicz K., Klich-Kluczewska B., Perkowski P., Fidelis M., Kobiety w Polsce 1945–1989. Nowoczesność, równouprawnienie, komunizm, Kraków 2020.
Staśko M., Kocham Totohoker i Kitty Tease. I Maksyma Wołczyka też, „Krytyka Polityczna”, 25.02.2020, https://krytykapolityczna.pl/kraj/marta-linkiewicz-maksym-wolczyk-maja-stasko-czwarta-fala-feminizmu/.
Staśko M., Broniarczyk N., Kto posiada polski feminizm?, „Nowy Obywatel” 2018, nr 27 (78), https:// nowyobywatel.pl/2018/09/24/kto-posiada-polski-feminizm/.
Struzik J., Co nam daje wspólnota protestu?, KlimatUJ, 27.04.2022, https://web.archive.org/web/20221006102527/https://klimatuj.pl/wspolnota-protestu.
Szelewa D., Feminizm i kwestia socjalna w Polsce w świetle aktywizmu eksperckiego, [w:] Ruch feministyczny w Polsce a kwestia socjalna, red. E. Korolczuk, J. Kubisa, and D. Szelewa, Warszawa 2017, s. 11–19.
Totohoker, Wywiad z Totohoker, wywiad przepr. A. Momot, YouTube, 25.10.2020, https://www. youtube.com/watch?v=ftLboiaXglA&t=930s.
Wołczyk M., Mój najgorszy klient, YouTube, 2020, https://www.youtube.com/watch?v=c0c5i888SLs.
Zawadzka A., Czarny Protest i płeć, „Zadra” 2016, nr 3–4, s. 5–9.
English
Język Polski
https://doi.org/10.19195/0860-6668.27.3.2
