Působení na smysly v meditativních textech české barokní literatury

Abstrakt

Sensual effects in meditation texts of Czech Baroque literature

Sensualism belongs to the distinctive characteristics of Baroque literature. It appears in arelatively broad spectrum of genres and text strategies. The article deals with the genre of meditation in Czech literature, especially with the notable influence of the Jesuit spirituality Spiritual Exercises of Ignatius of Loyola on the Czech Baroque books in the 17th and 18th centuries F. Kadlinský, Zlatá ctností kniha, 1662; V. Martinedes, Uzda duchovní, 1672; B.H. Bilovský, Druhé rozvažování postní, 1721. These works cultivated private spirituality and were intended for individual reading. The Jesuit conception is based on sensual effects, especially mental exercises of the visual imagination the visual art as amodel for literature. For this Baroque texts used refined rhetorical and stylistic strategies description, enumeration, parable.
 


Oddziaływanie na zmysły w tekstach medytacyjnych czeskiego baroku

Zmysłowość należy do podstawowych rysów baroku w literaturze. Jest charakterystyczna nie tylko dla ambitnej twórczości poetyckiej, lecz także dla produkcji religijno-wychowawczej, zwłaszcza dla medytacji. Studium skupia się na kilku czeskich utworach, które miały na celu kultywowanie prywatnej pobożności F. Kadlinský, Zlatá ctností kniha, 1662, V. Martinedes, Uzda duchovní, 1672, B.H. Bilovský, Druhé rozvažování postní, 1721 i wykazuje w tych tekstach wpływ duchowości jezuickiej ćwiczenia duchowne Ignacego Loyoli, przejawiający się właśnie akcentowaniem wpływu na zmysły. Dominuje działanie na wzrok, w odniesieniu do literatury  barokowej mówi się wręcz o wizualizacji słowa oraz o ścisłych związkach tekstu ze sztukami plastycznymi. Oddziaływaniu na zmysły w tekstach medytacyjnych służy użycie specyficznych środków retorycznych, jak enumeracja, deskrypcja i porównanie.