Spremembe v leksiki in skladnji v sodobni slovenščini

Abstrakt

Changes in lexicon and syntax in modern Slovenian

Because of the multifunctional expansion of texts and lexis are the borrow semantic-syntactic features of today’s lexems already a part of system of Slovenian language. Lexical changes, i.e. the properties and the capacity of word-formation/semantic change of modern lexemes, are analysed particularly from the perspective of a high degree of borrowing. In connection with a high de­gree ofborrowed word-formational propositions of neologisms one can note an increase in certain types of suffixes, largely observed in compounds; in connection with borrowed elements systemic unpredictability of formation is highlighted.
From the standpoint of syntactic/valence changes the most frequent change is from monovalent verbs to divalent verbs, e.g. abstinirati glasovanje ‘to abstain voting’, blefirati veselje ‘to fake enjoyment’, diplomirati/magistrirati/doktorirati zgodovino ‘to BA/MD/PhD history’.
In an increasingly more popular use of agglutinative words certain Slovene prefixes may only preserve their phase quality, e.g. zaasfaltirati, zamoralizirati, zmasakrirati, while others may indi­rectly express social changes, e.g. the prefix ‘pre-’ as in predefinirati ukaze ‘to predefine orders’. Greater individualisation is seen in the use of the pronominal prefix ‘sam-’ in increasingly more extended compounds such as samoaktualizirati potrebe ‘to selfmodernise the needs’ etc.

Zmiany leksykalne i składniowe we współczesnym języku słoweńskim

W wyniku rozszerzenia wielofunkcyjności tekstowej i leksykalnej oraz wysokiego stopnia za­pożyczeń w ramach właściwości znaczeniowo-składniowych dochodzi do zmian w systemie języka słoweńskiego. Zmiany leksykalne, tak zwane właściwości słowotwórczo-znaczeniowe, i potencjał słowotwórczy nowego słownictwa są analizowane przede wszystkim w kontekście wysokiego sto­pnia zapożyczania. W związku z tym, że podstawy nowych derywatów są w dużej mierze zapoży­czane, można zauważyć znaczący wzrost użycia tylko niektórych prefiksów. Szczególnie częste są złożenia. Charakterystyczna jest jednocześnie nieprzewidywalność derywacji.
W przypadku innowacji składniowych i walencyjnych najczęstsza jest zmiana czasowników jednowalencyjnych na dwuwalencyjne, na przykład abstinirati glasovanje ‘powstrzymywać się od głosowania’, blefirati veselje ‘udawać radość’, diplomirati/magistrirati/doktorirati zgodovino ‘ukończyć studia licencjackie/magister-skie/doktoranckie z historii’.
W związku z coraz częstszym użyciem derywatów prefiksalnych niektóre słoweńskie przedro­stki mogą wyrażać tylko fazowość, na przykład zaasfaltirati, zamoralizirati, zmasakrirati, podczas gdy inne pośrednio wskazują na zmiany społeczne, dla przykładu pre-: predefinirati ukaze ‘prze­definiować rozporządzenie’. Na większą indywidualizację wskazuje przyimkowy formant sam- w coraz bardziej powszechnych zrostach samoaktualizirati potrebe ‘samoaktualizować potrzeby’.