Artykuły

Tom 170 (2019)

„Краще сім раз горіти, ніж один раз вдовіти”: поняття ‘вдівство’ у мовній свідомості українців

Strony: 109 - 123

PDF

Abstrakt

The concept of “widowhood” in the traditional linguistic consciousness of Ukrainians

From the analyzed folklore texts, containing linguistic means of expression of the term “widowhood,” a very comprehensive picture of a widowed person emerged, deserving a broader study. Research shows that the linguistic picture of the world of Ukrainians is characterized by more frequent lexemes referring to the term “widow,” which is refl ected, among other things, in the more complicated life of a widow in comparison with a widower. Some of the attributes of the analyzed subject, e.g. “a special bond with higher powers,” “the ability to enchant,” cause a negative connotation of the notion of “marriage to a widow” and highlight an important aspect of the lexeme’s “abnormal social phenomenon.” An important element of the linguistic image of a widow/widower are the names of the concepts of “deeds of widowed persons,” which are clearly dominated by lexical structures and microtexts defi ning: a evident joy of not getting married to a disliked person which indicates numerous cases of forced weddings; b actions aimed at finding a new husband in connection with hard physical work on the farm. Within the most widespread “widow-mother” conceptual scheme, we have noted the most extensive linguistic means of expressing the dominant concepts of “mother giving everything to children” and “children’s ingratitude.” On the contrary, the linguistic implementation of the idea of “a widower’s action” occurs on a much smaller scale and is most often the nomination of acts of marriage/non-marriage.



Pojęcie „wdowieństwa” w języku tradycyjnej kultury ukraińskiej


Z przeanalizowanych tekstów folkloru mieszczących językowe środki wyrazu pojęcia „wdowieństwa” wyłonił się niezwykle wszechstronny obraz osoby owdowiałej, zasługujący na szersze studium. Badania pozwalają na stwierdzenie, iż w językowym obrazie świata Ukraińców większą częstotliwością charakteryzują się leksemy nazywające pojęcie „wdowa”, na co przekłada się między innymi bardziej skomplikowane życie wdowy w porównaniu z wdowcem. Niektóre z atrybutów analizowanego podmiotu, na przykład „szczególna więź z siłami wyższymi”, „umiejętność czarowania”, powodują negatywną konotację pojęcia „ślub z wdową” oraz uwydatniają ważny aspekt leksemu wdowa — „anormalne zjawisko społeczne”. Ważnym elementem językowego obrazu wdowy/wdowca są nazwy pojęć „czyny owdowiałych osób”, wśród których wyraźnie dominują struktury leksykalne i mikroteksty określające: a wyraźną radość z powodu zerwania ślubu z nielubianą osobą co wskazuje na liczne wypadki zawierania przymusowych ślubów; b działania mające na celu znalezienie nowego męża w związku z ciężką fizyczną pracą w gospodarstwie. W ramach najbardziej rozpowszechnionego schematu pojęciowego „wdowa–matka” odnotowaliśmy najwięcej środków językowych wyrażających dominujące pojęcia „matka oddająca wszystko dzieciom” oraz „niewdzięczność dzieci”. Natomiast językowa realizacja pojęcia „działania wdowca” ma znacznie mniejszą skalę i najczęściej jest nominacją czynów mających/niemających na celu zawarcie ponownego małżeństwa.

Zasady cytowania

Barabasz-Rewak, O. (2019). „Краще сім раз горіти, ніж один раз вдовіти”: поняття ‘вдівство’ у мовній свідомості українців. Slavica Wratislaviensia, 170, 109–123. https://doi.org/10.19195/0137-1150.170.9